Ψηλά στον Ουρανό

Αν η έβδομη τέχνη δεν είναι «φυσική» (αφού όχι μόνο γεννήθηκε όταν το επέτρεψε η τεχνολογία, αλλά και η όλη πορεία της στο χρόνο είναι στενά δεμένη με την τεχνολογική ανάπτυξη που καθιστά την κινηματογραφική ψευδαίσθηση ολοένα και πειστικότερη), το ερώτημα είναι προς τα πού πηγαίνει τις τελευταίες δεκαετίες η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτήν την «τεχνολογική» τέχνη. Ενώ τα ειδικά εφέ πολύ συχνά χρησιμοποιούνται με τρόπο ώστε να καπελώνουν το σινεμά, πριμοδοτώντας ψυχαναγκαστικά ταινίες που περιέχουν ολοένα και θεαματικότερες καταστροφές και καθιστώντας οτιδήποτε άλλο (χαρακτήρες, πλοκή, συναισθήματα) δραματουργικά χάρτινο υπηρέτη των καταστροφών αυτών, στον τομέα των κινουμένων σχεδίων η τεχνολογία δίνει ώθηση καθαρά δημιουργική. Το σινεμά της καταστροφής και το σινεμά της δημιουργίας. Κι αν η Disney ήταν κάποτε ο Θεός των κινουμένων σχεδίων, η Pixar έγινε ο προφήτης τους, παραδίδοντας δέκα ως τώρα ταινίες ψηφιακών κινουμένων σχεδίων, όπου η μεγάλη εμπορική τους επιτυχία συναγωνίζεται την ομόθυμη κριτική αποδοχή τους.
Σε μια σκηνή του «Ψηλά στον Ουρανό», ο 78χρονος Καρλ Φρέντρικσεν (για να σχηματισθεί η φιγούρα του μπήκαν στο μπλέντερ πέντε πρέζες Σπένσερ Τρέισι και δυο Γουώλτερ Ματάου, με αποτέλεσμα να προκύψει ο Ζάχος Χατζηφωτίου, που δεν είναι όμως ο Ζάχος Χατζηφωτίου, αφού δεν φορά το εμβληματικό μαντήλι στο πέτο), φρέσκος χήρος, βλέπει τον κόσμο δίπλα του να καταρρέει, σε μια κατάρρευση που σηματοδοτείται ειρωνικά με την ανέγερση ουρανοξυστών πλάι στο σπίτι του, το οποίο παραμένει το μόνο σταθερό σημείο, σε μια γειτονιά που έχει μετατραπεί σε εργοτάξιο. Σε μια από τις εργασίες ένα φορτηγό χτυπάει κατά λάθος το γραμματοκιβώτιο του, το γραμματοκιβώτιό τους για την ακρίβεια, το γραμματοκιβώτιο που μοιράστηκε μια ζωή με τη γυναίκα του. Ένας τύπος πάει να το βάλει στη θέση του, ο Καρλ το τραβάει και τον χτυπάει εκνευρισμένος με το μπαστούνι του στο κεφάλι. Αυτός σωριάζεται και ματώνει. Η κόκκινη κηλίδα στη φαλάκρα του κάνει μπαμ.
Τηρουμένων όλων –εννοείται- των αναλογιών, η σκηνή θα μπορούσε να συγκριθεί με την περίφημη σκηνή της «Λίστας του Σίντλερ» όπου εμφανίζεται το κοριτσάκι με το κόκκινο παλτό: το χρώμα του αίματος εγγράφεται με παρόμοιο τρόπο στο μυαλό μας, τόσο σε ένα ασπρόμαυρο σύμπαν γκέτο και στρατοπέδων συγκέντρωσης, όσο και σε ένα πολύχρωμο σύμπαν κινουμένων σχεδίων, από όπου το αίμα θα έπρεπε να είναι κανονικά εξόριστο, όπως και ο πόνος ο αληθινός, ο μη καρτουνίστικος. Γιατί τα κινούμενα σχέδια είναι ακριβώς αυτό: πέφτεις κι αμέσως επανέρχεσαι, καινουργής και απαστράπτων. Πρόκειται για έναν κόσμο ελεύθερο από τους νόμους της φυσικής, αλλλά απείρως πειστικότερο από τον κόσμο του κάθε action hero, του κάθε Μπρους Ουίλλις στα «Die Hard», που σαν καρτούν κι αυτός δεν σπάει και δεν τσακίζεται, μόνο που στα κινούμενα σχέδια είναι η ίδια η θεμελιακή σύμβαση διαφορετική, ίσως επειδή τα παιδιά δεν χρειάζεται να αναστείλουν τη δυσπιστία τους, καθώς την έχουν υπό διαρκή αναστολή. Κι έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία ότι δεν βλέπουμε το αίμα επειδή η ταινία είναι ρεαλιστική. Αντίθετα δεν έχει κανένα πρόβλημα να απελευθερωθεί από τα βαρίδια της φυσικής, αφού ο Καρλ αποφασίζει να πάρει το μόνο σταθερό του σημείο, το σπίτι του, να το κρεμάσει από μπαλόνια και να πετάξει μαζί του, ψηλά στον ουρανό.

Αν όμως το τραύμα στο κεφάλι ενός ανθρώπου κι αργότερα στο πόδι ενός εξωτικού πουλιού φαίνονται, υπάρχουν άλλα τραύματα που δεν φαίνονται, ωστόσο η ταινία τα δείχνει με ακόμη περισσότερη τόλμη για το είδος της. Κι αν το τραύμα του Καρλ και της γυναίκας του που δεν μπορούσαν να κάνουν παιδί είναι ένα τραύμα που όσο κι αν επηρεάζει την παιδική ψυχή, παραμένει πάντως ένα τραύμα σχετικά ξένο προς αυτήν, το τραύμα του οκτάχρονου Ράσελ, που οι γονείς του είναι χωρισμένοι και ο μπάμπας του τον έχει κανονικά γραμμένο, δεν μπορεί παρά να ταράζει χιλιάδες παιδιά σε όλο τον κόσμο που βλέπουν το «Ψηλά στον Ουρανό» Πιθανότατα δε να το βλέπουν μαζί με τον χωρισμένο πατέρα τους, που θα τα παίρνει κάθε δεύτερο σαββατοκύριακο, ή με τον μη χωρισμένο πατέρα τους που θα βρίσκει χρόνο να τα βλέπει κάθε δεύτερο σαββατοκύριακο. Τουλάχιστον, βγαίνοντας από το σινεμά, μπορεί πατέρας και γιος να αρχίσουν να μετράνε κόκκινα και μπλε αυτοκίνητα.

(Kείμενο γραμμένο για το ελculture)